Chipset Nedir? Yonga Setinin Kıymeti Ne?

0

BEĞENDİM

ABONE OL

News

0

Bugün yeniden Technopat’ların sık sık karşılaştığı, her yerde duyduğu bir tabirden kelam edeceğiz. Oyun ya da profesyonel kullanım hedefiyle alacağınız bilgisayarı seçerken kesinlikle “chipset (yonga seti)” terimini görmüşsünüzdür.

Yonga setleri performansa direkt tesir etmese de CPU yahut GPU üzere önde gelen bileşenler kadar değerlidir. Bilgisayarın anatomisini bir insanın anatomisiyle karşılaştıracak olursanız, anakart esasen bilgisayarın omurgasıdır. Çipset ise her şeyin bağlı olduğu anakartın merkezidir diyebiliriz. En güzeli biraz derinlere inelim. Yonga seti ve onu bu kadar kıymetli kılan nedir?

Chipset, CPU ve RAM üzere anakart üzerindeki çeşitli bileşenler ortasında bağlantı kuran, ayrıyeten PCIe ve USB kontakları da dahil olmak üzere her şeyin idaresini elinde bulunduran çipler bütünüdür. Öbür bir deyişle, anakart üzerinde çeşitli misyonları yerine getiren bir küme entegre devredir (IC).

Yonga setinin birincil gayesi anakart üzerindeki çeşitli bileşenler ortasındaki bağlantısı sağlamaktır. Yonga setini, bilgi akışını yöneten ve işlemciler, depolama, bellek, GPU ve öteki etraf üniteleri ortasındaki etkileşimleri denetleyen anakartın merkezi hudut sistemi olarak düşünebilirsiniz.

Yapısına geçecek olursak yonga seti iki kısma ayrılabilir: Güney Köprüsü (Southbridge) ve Kuzey Köprüsü (Northbridge). Evvelce anakartlarda birbirinden uzakta yer alan iki farklı yonga seti yer alıyordu. Artık ise bu üniteler tek bir yerde toplanıyor. Kuzey köprüsü, işlemciler ile bellek ve ekran kartı üzere bileşenler ortasındaki yüksek süratli etkileşimlerle ilgilenir. Güney köprüsü ise CPU ve USB portları, SATA portları ve ses jakları ortasındaki irtibat üzere daha düşük süratli süreçleri yönetmekte.

Olayı daha uygun anlamanız için Intel’in Z790 yonga setine ve nelerle ilgilendiğine bakalım. Yonga setlerinin makul CPU jenerasyonları ile uyumlu çalıştığını belirtelim. Yani dayanak sunulan belli işlemcileri, ayrıyeten öbür tüm donanımları kullanabilmemiz için entegre edilmiş bir silikon omurgadan bahsediyoruz. Aşağıda Z790 yonga setine ve 13. Jenerasyon Intel Core CPU’ya sahip çağdaş bir Intel anakartın grafiği yer alıyor:

CPU’nuzun çok sayıda bileşenle irtibat kurmasına imkan tanıyan çipset, ayrıyeten uyumlu işlemcilerin de belirleyicisi. CPU soketleri gelecekteki sürümler için yine kullanılabildiğinden, anakartın yonga seti kutudan çıkan işlemci uyumluluğunun gerçek belirleyicisidir.

Elbette BIOS güncellemeleriyle birlikte sonradan uyumluluk listesi genişletilebiliyor. Fakat rastgele bir BIOS güncellemesiyle uygun fiyatlı bir anakarta üst seviye anakartların yeteneklerini ekleyemeyiz. Tekrar üzerinden geçecek olursak, her anakart modelinin (B450, Z690 gibi) kendine has yonga setleri vardır.

Kuşkusuz, Intel ve AMD onlarca yıldır PC sanayisinin önde gelen iki devi oldu. Her ikisi de eserlerinde çeşitli artılar ve eksilere sahipken, her iki şirket de en uygun fiyatla en yeterli kullanıcı tecrübesini sunmaya uğraş ediyor. Şimdi bu iki devin sunduğu en yeni yonga setlerine ve destekledikleri işlemcilere kısaca bir göz atalım.

Yonga setleri anakart üzerinde yer alan sayısız bileşenin denetimini yapıyor. Çipsetler ortasında birçok fark olabilir, lakin dört temel fark şu formda: sürat aşırtma takviyesi, RAM suratı, RAM kapasitesi ve PCI Express + I/O dayanağı.

Farklı Intel çipsetlerin farklarına göz atacak olursak:

Gördüğünüz üzere, fark overclock takviyesi, PCIe şeritlerinin ölçüsü, USB port takviyesi, DMI (yonga setinin CPU ile ne kadar süratli irtibat kurabileceğini belirlemekte) ve RAID özelliği üzere bahislerde ortaya çıkıyor. Her anakart serisi kendine has özelliklerle satışa sunulur. Kimileri ise öteki yonga setleriyle çok benzeridir ve küçük ayrıntılarla farklılaşır.

İşlemci Overclock Desteği

İşlemci sürat aşırtma dayanağı de anakartınızın yonga setine bağlıdır. Overclock ile bilhassa hakikat soğutmayla birlikte işlemcinizin performansını manuel olarak artırabilirsiniz. Lakin bu özelliğe erişim çoklukla chipset tarafından (özellikle Intel’de) kısıtlanır.

• İşlemci Nasıl Overclock Edilir?

Yonga setinin yanı sıra, CPU sürat aşırtma özelliği anakartta farklı faktörlere de bağlıdır. Örneğin, bir anakartın VRM’leri ve içine yerleştirilen elektroniklerin genel kalitesi, bir CPU’nun OC potansiyeli ve kararlılığı üzerinde yüksek bir tesire sahiptir.

VRM, tüm senaryolarda CPU’ya giden gücü denetim etmek ve “temizlemek” için hayati ehemmiyet taşıyor. Yani daha yüksek kaliteli VRM’ler sürat aşırtma için daha yeterlidir.

• Anakartların Güç Sistemi: VRM Nedir?

Bununla birlikte, yonga seti katmanı bileşenlerin kalitesini gelirlemez. Fakat üreticiler üst seviye yonga setlerine sahip eserlerde daha güzel gereçler ve elektrikli bileşenler kullanmakta. Örneğin Intel Z790 ve AMD X670 yonga setleri üzere. Üst sınıf çipsete sahip anakartlar hem özellik bakımından zengindir, hem de kaliteli bileşenlerle desteklenir.

RAM Overclock Desteği

Mevcut JEDEC standardından daha yüksek bellek saatine (DDR4 bellek için DDR4-3200 gibi) çıkmak için yaptığımız her şey aslında temelde sürat aşırtmadır. Perakendecilerde satılan kitler çoklukla JEDEC standartlarından daha yüksek sürate çıkıyor. Bazen XMP ve EXPO üzere teknolojilerle, bazen de manuel olarak sürat aşırtma yapıyoruz. İşte bu süreçler de yonga seti tarafından yönetiliyor.

• RAM Nasıl Overclock Edilir?

Üreticiler çoklukla uygun fiyatlı yonga setlerinde bellek sürat aşırtma dayanağını sınırlama eğiliminde. Hatta yakın vakte kadar Intel, ana akım B serisi yonga setlerinde bile bellek sürat aşırtmayı devre dışı bırakarak kullanıcıları Z serisi bir kart tercih etmeye zorluyordu.

PCI Express ve I/O Desteği

Son olarak, yonga seti anakart üreticilerinin kullanabileceği azamî PCI Express şerit sayısını belirliyor. Bu şeritleri üreticiler isteğine nazaran tahsis edebiliyor.

PCIe şeritleri ve yuvalar kelam konusu olduğunda birçok nüans var. Kısa bir özet geçecek olursak, yüksek süratli GPU yahut NVMe şoför kullanıyorsanız PCIe çizgilerinin sayısı değerli. Bilhassa birden fazla ekran kartı yahut SSD mevcutsa daha da değerli. Sınırların sayısına bağlı olarak birden fazla SSD ve GPU’yu kullanmak mümkün. Bunun yanı sıra, yüksek suratlara ulaşmak için tekrar şeritlerin sayısının fazla olması gerek.

PCIe şeritlerinin kullanım hali ve yonga seti tarafından belirlenen özellikler, ek USB irtibat noktaları, çoklu LAN ilişki noktaları, 10G LAN, Thunderbolt üzere bilgisayarınızın giriş/çıkış konusundaki etkenlerinin işleyişini belirliyor. Tüm bunlar anakartın yonga seti aracılığıyla yönlendiriliyor ve yönetiliyor.

Anakart yonga seti de dahil olmak üzere sistem özelliklerini denetim etmenin birçok yolu var, epey pratik bir yazılım olan CPU-Z de bunlardan biri. Bu ilişkiye tıklayarak CPU-Z’yi indirebilirsiniz. Mainboard sekmesine geldiğinizde yonga seti sürümünüzü ve kod ismini görebilirsiniz:

Diğer tüm şoförler üzere chipset şoförleri de ehemmiyet taşır, işletim sistemi ile yonga seti ortasındaki bağlantısı sağlar. Bu şoförler Intel yahut AMD üzere üreticilere hastır. Uyumsuz şoförler süratli ve tekrarlayan sistem çökmelerine yol açabilir ve hatta kimi durumlarda bileşen hasarına neden olabilir.

Yonga seti şoförleri güncellemeler, kusur düzeltmeleri ve yamalarla anakartın kararlılığını ve problemsiz çalışmasını sağlar. Uyumluluk meselelerini güzelleştirir ve hatta bazen sistem performansını artırabilir.

Tüm bunların yanı sıra, şoförlerle anakarta bağlı çeşitli donanımların hakikat halde tanınması ve fonksiyonelliği sağlanıyor. USB irtibat noktaları, SATA denetimciler, ses aygıtları, ağ arabirimleri ve daha fazlası chipset şoförleriyle denetim edilmekte. Uygun yonga seti şoförleri olmadan birtakım aygıtlar düzgün çalışmayabilir yahut işletim sistemi tarafından yanlışsız halde algılanamayabilir.

Son olarak, chipset şoförleriyle yonga seti ve anakartın muhakkak özellikleri de etkinleştirilebiliyor. Örneğin sürat aşırtma seçeneklerini, RAID fonksiyonelliğini yahut Intel Optane Memory yahut AMD StoreMI üzere gelişmiş teknolojiler sonradan etkin edilebilir.

Yonga setinin kendi başına performansa hiçbir tesiri yok, fakat bilgisayarınıza sağlanan özelliklerin performansa büyük bir tesiri olabilir; CPU sürat aşırtma, yonga seti aracılığıyla eklenen PCIe şeritleri üzere.

Örneğin, sürat aşırtma yapmayacaksanız yahut çok yüksek suratlara erişen SSD’ler kullanmayacaksanız üst sınıf yonga setleriyle desteklenen değerli anakartlar yerine daha uygun fiyatlı anakartları tercih edebilirsiniz. Sisteminiz üst seviye üretkenliğe yönelikse ve birden fazla GPU çalıştırmak, birkaç yüksek süratli USB konektörü kullanmak, premium SSD’lerle çalışmak yahut RAID’in nimetlerinden faydalanmak istiyorsanız anakarta yatırım yapabilirsiniz.

Intel tarafında gelişmiş çipsetler CPU ile sürat aşırtmaya da imkan veriyor. AMD tarafında ise yonga setlerinin birçoklarıyla overclock yapabilirsiniz. Lakin tekrar de en üst düzey X serisi yonga setlerinde daha fazla I/O özellikleri ve premium özellikler edersiniz.

Hayır, yonga seti bir CPU değildir. Yonga seti, CPU da dahil olmak üzere anakart üzerindeki tüm bileşenler ortasında bağlantı için bir platform sağlar. Öte yandan CPU, farklı süreçleri ve süreçleri yöneten sistemin merkezi süreç ünitesidir.

Yonga setleri kuzey köprüsü ve güney köprüsü yonga setleri olmak üzere iki ana tipe ayrılabilir. Kuzey köprüsü, RAM ve GPU ile bağlantı üzere yüksek süratli bilgi transferiyle ilgilenir. Güney köprüsü ise USB portları ve SATA portları ortasındaki bağlantı üzere düşük süratli işlerden sorumlu.

Çipset, bir küme çip ve IC’den (entegre devre) meydana geldiği için bu ismi alıyor.